UMRA VE RUKBA İLE ALAKALI BABLAR

AÇIKLAMA : Umra, ömür kelimesinden türeme bir lafızdır. Manası : Ömrün boyu bu malı sana bağışladım demektir

“ …  Cabir b. Abdullah r.a şöyle tahdis etti : “ Rasulullah  s.a.v :  “ Umra caizdir “ buyurdu.”

Müslim (1625/30) Nesei (3730) İbni Hibban (5129) Tayalisi (1680) Beyhaki (6/173-174) Ahmed (3/297)

“ … Cabir b. Abdullah şöyle haber verdi : “ Rasulullah s.a.v : “ Herkim, bir şahsa ve onun çocuklarına umra ile bir mal bağışlar ve : Bunu sana ve sizden bir kimse kaldığı müddetçe senin çocuklarına verdim derse, artık o umra verilen kimseye aittir. Veren kimse umrayı kendisinde miraslar vaki olacak şekilde verdiği için artık o mal eski sahibine dönmez “ buyurdu.”

Müslim (1625/22) Malik (2/756/43) Ebu Davud (3552) Nesei (3748) Tirmizi (1350) İbni Mace (2380) İbnuI-Carud(987) İbni Hibban (5137) Ebu Ya (2092-2093) Beyhaki (6/172) Beğavi (2196) Ahmed (3/393-399) Albani (6/50

“ … Cabir şöyle dedi : “ Rasulullah s.a.v in caiz yaptığı umra ; 0 senin ve çocuklarının demek şeklindeki umradır. 0 mal sen yaşadığın müddetçe senindir dediğinde, o mal sahibine döner.” Ma’mer dedi ki : ez-Zuhri böyle fetva verirdi.”

Müslim (1625/23) Ebu Davud (3555) İbni Hibban (5139) Abdurrezzak (16887) Beyhaki (6/172) Ahmed (3/294)

“ … Cabir b. Abdullah şöyle dedi  : “ Rasulullah s.a.v’in caiz yaptığı umra, umra yapanın ; 0 mal senin ve senden sonra çocuklarınındır demesidir. Fakat umrayı yapan ; 0 mal, sen yaşadığın müddetçe senindir derse, o mal sahibine geri döner.”

İbni Hibban (5130) Müslim (1625/23) Ebu Davud (3555) İbnuI-Carud (988) Beyhaki (6/172) Abdurrezzak (16887) Ahmed (3/294)

DÖNÜŞÜ OLMAYAN UMRE ŞEKLİ

“ … Cabir b. Abdullah şöyle dedi : “ Ben Rasulullah s.a.v’den işittim : “ Herkim bir şahsa ve onun çocuklarına umra suretiyle bir mal bağışlarsa, onun bu bağışlama sözü, bağışlanan maldaki kendi hakkını kesmiştir. 0 mal kendisine bağışlanan kimseye ve çocuklarına aittir “ buyuruyordu.”

Müslim (1625/20)

UMRA’DA ŞART VE İSTİSNA OLMAZ

“ … Cabir b. Abdullah r.a şöyle dedi : “ Rasulullah s.a.v kendisine ve - kendinden sonra - çocuklarına umra yapılan kimse lehine, artık o mal kesin bağışlanan kimseye aittir. 0 malda bağışlayan için şart ve istisna caiz değildir şeklinde hüküm verdi.”

Müslim (1625/24)

UMRA’YI TERKETMEYE TEŞVİK

“ … Cabir şöyle dedi : “ Rasulullah s.a.v buyurdu ki :  “ Mallarınızı rukbe ve umra yapmayınız. Her hangi bir kimseye yaşarken umra ile bir mal bağışlandi ise, o mal bağışlananındır, öldükten sonra da mirasçılarınındır “

Ebu Davud (3556) Nesei (3734) İbni Hibban (5136)

   İmam Beğavi şöyle dedi : “ Umra alimlerin ittifakı ile caizdir. Umra : Bir şahsın diğerine : Bu evi sana umra yaptım, yahut sen yaşadığın müddetçe bu ev senindir demesidir. Bağışlanan şahıs evi kabul ederse, bu aynen hibe gibidir. Artık evi temlikine geçirir ve onda dilediği gibi tasarruf eder. Umrayı kabul eden vefat ettiğinde çocukları ona mirasçı olurlar. Umrayı yapan ister, bu umrayı sana ve çocuklarına yapıyorum desin, ister demesin durum değişmez. Bu sahabelerden Zeyd b. Sabit ve İbni Ömer’in görüşüdür. Aynı zamanda bu Urve b. Zübeyr, Süleyman b. Yesar, Mücahit, Süfyan es-Seyri, Şafli, Ahmed, İshak ve ashabı Reyin görüşüdür.

İlim ehlinden diğer bazıları, umrayı yapan kimse eğer : Bu umra sen vefat ettikten sonra çocuklarına aittir dememiş ise, kendisine umra yapılan umrayı yapandan önce vefat ettiğinde umra yapılan mal eski sahibine döner demişlerdir. Bu Cabir’in görüşüdür. Cabir r.a bu görüşünü şu hadisle delillendiriyordu : “ Rasulullah s.a.v in caiz yaptığı umra, umra yapanın ; 0 mal senin ve senden sonra çocuklarınındır demesidir. Fakat umrayı yapan ; 0 mal, sen yaşadığın müddetçe senindir derse, o mal sahibine geri döner.”

Hadisin ravisi Ma’mer dedi ki : İmam Zühri, Cabir’in bu görüşüyle fetva verirdi. İmam Malik görüşü de bu doğrultudadır. İmam Malik’in : “ Umra, bağışlanan herhangi bir şeyin menfaatine temliktir, o şeyin aslına temlik değildir. Kendisine umra yapılan yaşadığı sürece o maldan faydalanır, o mala varisleri mirasçı olamaz. Ancak umrayı yapan kimse, umrayı yaptığı kimse ile çocuklarını da bağışta cem ederse, o zaman miras alabilirler ” diye fetva verirdi.     

  Beğavi (8/293-294-Şerhü’s-Sünneh)

RUKBA BÖLÜMÜ

“ … Zeyd b. Sabit r.a şöyle dedi : “ Nebi s.a.v buyurdu ki :  Rukba - hibe edilen - kimse için caizdir “  

Nesei (3708) Ebu Davud (3559)

“ … Cabir r.a şöyle dedi : “ Rasulullah s.a.v : “ ... Rukba - hibe edilen - kimse için caizdir “ buyurdu.”

Ebu Davud (3558) Tirmizi (1351) İbni Mace (2383) İbni Hibban (5136) Ebu Yagla (1851) Albani (6/53.İrva)

“ … İbni Abbas şöyle ded i: “ Nebi s.a.v buyurdu ki : “ Mallarınızı rukba yapmayınız. Her kim bir şeyi rukba yoluyla hibe ederse o malı, kime rukba yoluyla hediye ettiyse o kimsenindir “ Rukba : Bir şahsın : Bu mal yaşadığı müddetçe falan kimsenindir. Bu şahıs öldüğü zaman, o mal falanındır demesidir.”

İbni Hibban (5126) Nesei (3711) Ahmed (1/250) Albani (6/54-İrva)

RUKBE YOLU MİRASTIR

“ … İbni Ömer şöyle dedi : “ Rasulullah s.a.v : Rukba yoktur. Herhangi bir kimseye rukba yoluyla bir şey hibe edilirse, o mal, yaşarken de ölümünden sonra da onundur “ buyurdu.”

İbni Ömer, Rukba : Bir şahsın diğer bir şahsa : “ Bu hibenin, benim ve senin ölümden sonra da devam etmesidir “ demesidir.”

İbni Mace (2382) Nesei (3735-3736-3737) İbnul-Carud (990) Ahmed (2/26-34-73) Albani (6154-İrva)

“ … İbni Abbas şöyle dedi : “ Rukba yoktur. Herhangi bir kimseye rukba yoluyla bir şey hibe edilirse, o malın yolu miras yoludur.”

Nesei : 3710

“ … Tavus şöyle dedi : “ Rasulullah  s.a.v buyurdu ki : “ Rukba helal değildir. Herhangi bir kimseye rukba yoluyla bir şey hibe edilirse, o malın yolu miras yoludur “ 

Nesei (3712) Abdurrezzak (16912)

RUKBA’YI TERKETMEYE TEŞVİK

“ … İbni Abbas şöyle dedi : “ Rasulullah s.a.v buyurdular ki : “ Mallarınızı rukba yapmayınız. Her kim bir şeyi rukba yoluyla hibe ederse o mal, kime rukba yoluyla hediye ettiyse o kimsenindir ”

Nesei (3711) İbni Hibban (5126) Tabarani (11000-M. Kebir)

RUKBA VE UMRA EŞİTTİR

“ … İbni Abbas şöyle dedi : “ Umra ve rukba müsavidir “   Nesei : 3713

 AÇIKLAMA :  Rukba: Murakabe kelimesinden türeme bir sözcüktür. İbni Esir rukba kelimesini şerh ederken şöyle demektedir : “ Rukba ; bir şahsın diğerine : Bu evi sana hibe ettim, benden önce ölürsen ev bana tekrar dönecektir. Ben senden önce ölünsem ev senindir demesidir. Bu iki kişiden her biri diğerinin ölmesini murakabe eder - yani gözetler.- Bu hibeden bir çeşittir.”

İmam Beğavi şöyle dedi : “ İlim ehli rukbanın caizliği hususunda ihtilaf ettiler. Nebi  s.a.v’in ashabından bir çok kimse umra caiz olduğu gibi rukba da caizdir dedi. Kendisine rukba yapılan kimse vefat ettiğinde çocukları rukba mala varis olurlar. Rukba yapılan malın, vefattan sonra eski sahibine dönmesiyle ilgili şarta batıldır. Bu Şafli, Ahmed ve İshak’ın görüşleridir.

Beğavi (8/293-294-Şerhü’s-Sünneh)

                                                                                        DERLEYEN

                                           TACUDDİN  EL - BAYBURDİ