BAZI HADİS ALİMLERİ

2006-01-02

Resulullah (s.a.v.), onun iki arkadaşı Ebu Bekir ve Ömer (r.a.) sahih rivayetlere göre 63 sene yaşadılar. Rasulullah (s.a.v.) hicretin on birinci senesinin Rebiü' l-Evvel ayının on ikinci pazartesi günü kuşluk vaktinde vefat etmiştir. Hz. Ebu Bekir ise, hicretin on üçüncü senesinin Cemâdiye'l-Ulâ ayında hayata gözlerini kapamıştır. Hz. Ömer, hicretin yirmi üçüncü senesinin Zilhicce ayında şehit olmuştur. Hz. Osman 82 yaşında iken (diğer bir rivayete göre de 90 yaşında) hicretin otuz beşinci senesinde şehit edilmiştir. Hz. Ali 63 (bazı rivayetlere göre 64 ve 65) yaşında iken, hicretin kırkıncı senesinin Ramazan ayında şehit edilmiştir. Talha ve Zübeyr hicretin otuz altıncı senesinin Cemadiye'l-Ûlâ ayında vefat etmişlerdir. Hâkim bunların 64 sene yaşadıklarını söylemiştir. Sa'd bin Ebî Vakkas 73 yaşında iken hicretin elli birinci senesinde vefat etmiştir. Abdurrahman bin Avf, 75 yaşında iken hicretin otuz ikinci senesinde vefat etmiştir. Ebu Ubeyde 58 yaşında hicretin on sekizinci senesinde vefat etmiştir. Hâkim bin Hizam ve Hasan bin Sabit bin El-Münzir bin Haram (hepsinden Allah Taâlâ razı olsun) ömürlerinin 60 senesini cahiliye devirlerinde, 60 senesini Müslüman olarak geçiren sahabelerdir. Hicri elli dört senesinde Medine 'de ölmüşlerdir. Süfyan-ı Sevrî efendimiz hicrî doksan yedi senesinde doğmuş ve yüz altmış senesinde ölmüştür.

İMAM BUHARÎ (H. 194-256)

Künyesi Ebu Abdullah'tır. Tam ismi Berderiye oğlu, Mugîre oğlu, İbrahim oğlu, İsmail oğlu, Muhammed 'dir. Buhara' lı dır. Ca'f kabilesindendir. Hadis alimidir. Şan ve şöhreti her yere yayıldı. Adı her yerde duyuldu. Hz. Peygamber (s.a.v.) 'in bereketine nail olmuştu, hicrî 194 senesinde şevvalin 13 cuma günü veya gecesi Buhara 'da doğdu. Hicrî 256 senesi cumartesi Ramazan bayramı gecesinde vefat etti. Yetim olarak büyüdü. Kur'an-ı ezberledi. Arapça'yı çok çabuk öğrendi. Bu dilin inceliklerine vakıftı ve güzel konuşurdu. Daha dokuz yaşındayken hadis tahsiline başladı. Allah, onu Hz. Muhammed (s.a.v.)'in nurlarıyla aydınlatmayı, ilahî rahmetlerle gölgelendirmeyi ve yüce peygamber (s.a.v.)'e ait hikmetlerle beslenmesini irade buyurmuş olmalı ki, daha buluğ çağına gelmeden on binlerce hadis ezberleyebilmiştir. Hac farizasını yerine getirmek için hicrî 210 senesinde Buharî, annesi ve kardeşiyle birlikte Mekke' ye gitmiştir. Hac farizasından sonra annesi ve kardeşi dönmüşler, o hadis bilgisini derinleştirmek için Mekke'de kalmıştır. Şark ülkelerinin ekserisini gezmiş, oralardaki bilginlerden hadis rivayet etmiş ve fakihlerinden fıkıh öğrenmiştir.

Zühd ve Takvası :

Buhari, azimli, özü sözü doğru, büyük bir kişiydi. Allah-u Taâlâ' dan çok korkuyordu. Rivayete göre namaz kılarken onu on altı arı sokmuş, buna rağmen namazını kesmemiştir. Namazı tamamladıktan sonra yanındakine sırtını açmış, sırtında öldürücü arı tarafından sokulmuş birçok yara görülmüştür. Bağışlanmasını ister ve gerçeği araştırırdı. Mevlasından doğruyu ilham etmesini, kendisine yönelip kulluk vazifesini yerine getirmeyi ve yaptığı ibadetlerin kabulü için yalvarırdı.

Eseri:

Buharı, "el-Camiu's-Sahih adlı kitabını on altı senede yazmıştır. Bu kitaba altı yüz bin hadisten seçtiği dokuz bin hadis almıştır. Bunlar içerisinde değişik şekillerde altı bin hadis tekrarlanmıştır. Alimler, hadis konusunda en sahih kitabın bu kitap olduğunda birleşmişlerdir.

Ölümü:

Îmam Buhari, Kur'an mahluk mudur, değil midir? Diye münakaşa edildiği bir devirde yaşamıştır. Kendisine de bu konu sorulmuş, bu fitne karşısında sarsılmadan imanını muhafaza etmiş. Hâkim'in şiddet ve ilhadından korkmadan, Kur'an' ın mahluk olmayıp kadim olduğuna, çünkü Kur'an Allah Taâlâ' nın sıfatlarından bir sıfat olduğundan kadim olması gerektiğine fetva vermiştir. Bu fetva üzerine Buhara 'dan sürgün edilmiş, zorla memleketinden çıkarılmıştır. Semerkant' a üç fersah uzaklıkta bir köyde hicrî 256 senesinde hakkın rahmetine kavuşmuştur. Defnedildiği zaman kabrinden misk den daha güzel bir koku yayılmış ve bu koku gün-lerce devam etmiştir. Bu hadise o muhitte yaşayan bütün insanlar arasında yayılmıştır. Buharı, her gün iki badem yerdi. Annesi duası makbul bir hanımdı. Buharı çocukluğunda gözlerini kaybetmişti. Annesi rüyasında Halil İbrahim (a.s.)'i gömüştü. İbrahim (a.s.) kendisine "oğluna yapmış olduğun çok duadan dolayı Allah oğluna gözlerini geri verdi" dedi. Artık bundan sonra oğlu Buharî görmeye başladı. Bu hadise doğrudur. Zira o Resulullah (s.a.v.)'in hadisini araştırıp ortaya çıkarmak için samimi bir gayret sarf etmiştir.

İmamların Buhari Hakkında Görüşleri:

Hafız İbn Hüzeyme : Gök kubbe altında hadisi. Buhari 'denn daha iyi bilen yoktur" demiştir.

Ahmed b. Hanbel: "Horasan 'da Muhammed b. İsmail gibisi dünyaya gelmemiştir" demiştir. Ahzem : "Müslim b. Haccac' ı Buhari 'nin önünde küçük bir öğrenci gibi soru sorarken gördüm" demiştir

Ebu Mus'ab da: "Bizce Muhammed b. İsmail, Ahmed b. Han b el '-den fakih ve daha basiretlidir" demiştir. Ebu Ömer el-Haffaf: "Bize emsalini görmediğim temiz, muttaki ve alim bir zat Muhammed bin İsmail el-Buharî hadis rivayet etmiştir. O hadisi İ s h a k, İmam Ahmed ve diğerlerinden yirmi derece daha fazla biliyordu." demiştir.

İMAM MÜSLİM (H. 206-261)

Müslim, muhaddis bir imam, allame bir araştırıcı, işinde ve sözünde Resulullah (s.a.v.)'in izinde giden bir zattı. İlim ve hadis rivayeti açısından önde gelirdi. Künyesi Ebu'l-Hasan, ismi, Müslim b. el-Haccac b. Müslim en-Nisaburî' dir. Hicretin 206. senesinde dünyaya gelmiştir.

İlmî Şahsiyeti: İmam Müslim "Camü's-Sahih" isimli kitabını yazarken son derece ihtiyatlı davranmış, işi sağlam yapmaya, ilim ve ma nevi mesuliyette zirveye ulaşmaya çalışmıştır. Onun hakkında alimler: "Güzel davranışLı, tatlı dilli, bir şeyin aslına vakıf olabilen, çok alim bir zattı. Hadisten hüküm çıkarmakta, sahihini zayıfından ayırmakta üstüne yoktu. Bu ayırmadaki üstünlüğü, onun ilmi inceliklere vakıf olduğunu ifade eder" demişlerdir.

İshak bin Mensur el-Kusec de, ona: "Allah seni (hadislerini) Müslümanlar için var ettikçe bizler iyiliği kaybetmeyeceğiz" demiştir.

Nisaburî ise : "Gök kubbe altında M ü s l i m 'in kitabından daha sahihi yoktur" demiştir. Hafız b. Hacer el-Askalanî de der ki: "Müslim, kitabı ile büyük bir üne kavuşmuş, faziletten nasibini almıştır. Bu kadarı herkese nasip olmamıştır." Zira bazı kişiler onun kitabını, Muhammed b. İsmail el-Buhari 'nin "Sahih" ine tercih etmişlerdir. Çünkü Müslim isnatları birleştirmiş, siyakı iyi ayarlamış, lafızları olduğu gibi vermeye dikkat etmiş, kesinti yapmamış ve mana olarak da rivayet etmemiştir.

İMAM EBU DAVUD (H. 202 - 275)

İsmi Süleyman b. el-Eş'as b. İshak el-Ezdi es-Sicistanî' dir. O, hadis ilminde hafız, imam ve hüccet unvanlarını haizdir, sikadır. Muhammed b. İshak es-Saganî: "Davud (a.s.) için demir ne kadar yumuşaksa, Ebu Davud için de hadis o kadar yumuşaktır" demiştir. Hafız Musa b. İbrahim de:

"E bu Davud dünyada hadis için, ahirette de cennet için yaratılmıştır. Ondan daha faziletlisini görmedim" demiştir.

Hâkim ise: "Ebu Davud, münakaşasız asrındaki hadiis alimlerinin imamıdır", demiştir. Hicretin 202. senesi dünyaya gelmiş ve 16 şevval hicri 275 senesinde Basra 'da vefat etmiştir.

İMAM TİRMİZÎ (H. 209-279)

İmam Tirmizî, Hadis ilminde Hafız-ı Kebîr ve Hüccet sıfatlarını haizdir. Künyesi E b u İsa, tam ismi Muhammed b. İsa b. Süre et-Tirmizî' dir. Buhari ve İbn M e d i -n i 'nin talebesidir. Ezber konusunda örnek kişiydi.

Tirmizi der ki:

"Bu kitabı tasnif ettim ve onu Hicaz, Irak ve Horasan alimlerine arz ettim beğendiler. Sünen adıyla bilinen "Cami" adlı bu kitap kimin evinde bulunursa sanki o evde Hz. Peygamber konuşuyormuş gibi olur." îmam Tirmizî Hicrî 209 senesinde doğmuş ve Hicrî 279 senesinin Recep aynın 13 de Tirmiz' de vefat etmiştir.

İMAM NESÂÎ (H. 215-303)

Nesâi, imam, Şeyhü'l-Îslam ve hafızdır. Künyesi Ebu Abdurrahman dır. ismi, Ahmed b. Şuayb bin Ali el -Horasanî, en-Nesâi el-Fadi' dir.

Darekutnî der ki:

"imam Nesâi, asrında Mısır meşayıhının en fakihi, hadis ve ravileri en iyi bilen kişiydi." Hicri 215 senesinde doğdu. Hicretin 302. senesinin zilkade ayında Mısır' ı terk etti. Hicrî 303 senesinin safer ayının 13. pazartesi günü vefat etti.

İMAM İBNİ MACE (H. 209-273)

İmam İbn Mâce büyük hafız ve müfessirdir. Künyesi E b u Abdullah, ismi Muhammed bin Yezid el-Kazvini' dir. İbn Mâce babası Yezid' in lakabıdır. Hicrî 209 senesinde doğdu. Hicri 273 senesinin Ramazan ayında vefat etti.

İMAM ET-TABERANÎ (H. 260 - 360)

Taberanî 'nin künyesi Ebu'l-Kasımdır. Tam ismi Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb eş-Şâmî el-lahmî' dir. Taberanî İmam, Hafız ve hüccettir. Taberiyye' ye nisbet edilerek Taberani denilmiştir. Taberiyye, Ürdün'de Taberiyye gölünün kıyısında bir köydür. Hicri 260 yılında doğmuştur. 273 yılında hadis dinlemiş bin veya daha fazla şeyhten hadis rivayet etmiştir. Hicri 360 senesinin zilkade ayında vefat etmiştir.

İMAM EBU YA'LA (H. 210-307)

İmam Ebu Ya'lâ hafız ve sikadır. İsmi Ahmed b. Ali b. el-Müsenna et-Temimî 'dir. "El Müsnedü'l-Kebîr" adlı kitabı vardır. Hicretin 210. senesinde dünyaya gelmiş ve hicri 307 senesinde dünyayı terk etmiştir.

İMAM EL-BEZZAR

El - Bezzar, hafızdır. İsmi Ahmed bin Amr bin Abdulhalik el-basrî 'dir. Bezzar tohum satıcısı veya tohum yağı çıkaran kişi anlamındadır. Darekutnî: "İmam Bezzar, sikadır ama çok hata yapmaktadır. Hafızasına çok güveniyor" demiştir. Hicri 292 senesinde R e m I e 'de vefat etmiştir.

İMAM İBN HIBBAN

îbn Hıbban, İmam, hafız, doktor, büyük bir alim ve kadıdır. Künyesi Ebu Hatem' dir. İsmi Muhammed b. Hıbban bin Ahmed b. Hıbban el - Temimî' dir. Büst (Sicistan) lü dür.

Ebu Said el-İdris'i:

"İbn Hıbban, bir süre Semerkand kadılığında bulunmuştur. Fakih bir zattı. Hadisleri ezberlemişti. Tıp ve yıldız ilimlerini ve ilim çeşitlerini biliyordu" demiştir.

Talebesi Hâkim:

"İbn Hıbban, fıkıh, lügat, hadis ve vaaz da söz sahibiydi. Hicretin 354. senesinin Şevval ayında vefat etti" demiştir.

ÎMAM EN-NİSABURÎ (H. 321 - 405)

Nîsaburî, Üstad ve çok alim bir zattı, îlim deryası ve çok anlayışlıydı. Künyesi Ebu Abdullah 'tır. Tam ismi, Muhammed b. Abdullah b. Muhammed ed-Dabyî' dir. Nisabur' lu dur. Devrinde İbnu'1-Bey' diye tanınmaktaydı. Hadisçilerin imamı, hafız, mutkin ve büyük bir kişiydi. Abdulgafir İsmail der ki:

"O, zamanında hadisçilerin imamı idi. Hadis ilmini bihakkın biliyordu. Hicretin 321. senesinin Rebîulevvel ayında dünyaya geldi. Hicretin 405. senesinin safer aynıda vefat etti."

İMAM ÎBN HUZEYME (H. 223-311)

İbn Huzeyme, imamlar imamıydı. Fazilet sahibiydi. İmamlar, faziletine rivayetteki sağlamlığına, mantığındaki güzelliğe ve salih ameline şahadet etmişlerdir.

Onun hakkında Z e h e b î:

"Bu imam, asrında tek kişiydi" demiştir. Darekutnî ise: "O, imam ve hüccetti, benzeri de yoktu" demiştir. Künyesi Ebu Bekr' dir. İsmi ise Muhammed b. İshak b. Huzeyme es - Sulemi' dir. Nisabur' lu dur. Hicretin 223. senesinde doğmuş ve hicretin 311. senesinin Zilkade ayının 12 sinde vefat etmiştir.

İMAM ÎBN EBİ'D-DÜNYA (H. 208 - 282)

İbn Ebi'd-Dünya imam ve muhaddistir. Hem alim, hem de ilmiyle amel eden bir zattı. Künyesi E

b u Bekir 'dir. Tam ismi, Muhammed b. Ebi'd-Dünya 'dır. Kureyşli ve Emevi sülalesine mensuptur. Malumatı geniş güzel bir araştırıcı idi.

ÎMAM EL-BEYHAKÎ (H. 284 - 458)

Beyhak i, imam, hafız ve büyük bir alimdi. "Sünen" adi; Hz. Peygamber (s.a.v.)'in hadislerini ihtiva eden on ciltlik büyük bir kitabı vardır. Bu kitap, î m a m Ş afi i 'nin mezhebi üzere yazılmış bir eserdir.

İmam-ı Harameyn Ebü'l-Meâlî:

"Şafii onun için, o da Şafiî için bir nimettir. Zira Beyhaki yazmış olduğu eserlerle Şafiî mezhebine çok katkıda bulun muştur, demiştir. Beyhaki, bir Horasan şeyhidir. Künyesi Ebu Bekir' dir. îsmi. Ahmed b. Hüseyin b. Ali el-Beyhaki 'dir. Hâkim Ebu Abdullah'ın talebesidir. Bin cüze yaklaşan birçok telif eserleri vardır. Hicrî 384 senesinde dünyaya gelmiş ve hicrî 485 senesinin cema-diyelûlâ ayının onuncu günü hayata gözlerini kapamıştır.

İMAM EL-ESBEHANÎ (H. 457-535)

Esbehani, müctehid bir imamdır. Hadis ilminde büyük hafızdır. Şeyhü'l-İslam' dır. Künyesi Ebu'l-Kasım, ismi İsmail b. Muhammed b. el-Fadl' dır. Kureyş kabilesinin Teym kolunun Talha b. Ubeydullah sülalesine mensuptur. Esbehan' lı dır. Lakabı "Kıvamu's- Sünne" dir. Tergîb ve't- Terhib adlı kitabı vardır. Ebu Said es-Sam'ânî, selefi ve îbn Asakir' in şeyhidir. İmam Esbehani kanaatkar ve dünya malından elini eteğini çekmiş zahit bir kişiydi. Kalbini Allah'a imanla doldurmuş ve nefsini tamahlardan uzaklaştırmıştı. Arayanların kendisini çabucak bulmaları ve öğrencilerin derhal kendisine başvurabilmeleri için itikâfa girerdi. Sultanların ve daha üstün kişilerin yanlarına gitmemek, az konuşmak, vakar ve terbiyeli olmak onun belli başlı huylarındandı. Zamanında benzeri yoktu. Abdülcelîl b. Muhammed derki: Bağdat imamları "İmam Ahmed 'den sonra Bağdat' a İmam İsmail 'den daha hafız ve daha faziletli bir kimse gelmemiştir" diyorlar. İmam Esbehanî, hicrî 457 senesinde dünyaya gelmiş, hicrî 535 senesinin kurban bayramı gününde vefat etmiştir. Kısa olarak hal tercümelerinden söz edilen bu kişileri Hafız M ü n z i r i kitabının mukaddimesinde söz konusu etmiştir. Et -Tergib ve't-Terhib adlı eserindeki hadisleri de bu zatlardan nakletmiştir.

HAFIZ MÜNZÎRÎ (H. 581-656)

Hafız Münziri, Hicrî 581 senesinin Şaban ayının başlarında doğdu. İmam Ebu Kasım Abdurrahman b. Muhammed el-Kuresî el-Verrak 'dan fıkıh öğrendi. Ebu Abdullah el-Eryahî, Abdulmûcib b. Z ü h e y r Muhammed b. Said el-Me'munî, Mutahhir b. Ebî Bekir, el-Beyhaki, Rabîu'l-Yemen el-Hafız, el-Hafız e l - K e b i r Ali b. el-fadl el-Makdisi 'den hadis dinledi ve tahriç etti. Hicri 656 senesinin zilkade ayının dördünde vefat etti.

Münziri muhaddis bir imamdır. Şeyh, hafız ve mutkin bir zattır. Tam ismi, Abdulazim b. Abdulkavî b. Abdullah b. Selame b. îbn Sa'd 'dir. Büyük bir hafız, muttakî, zahid bir kişiydi. Şeyhü'l-İslam' dı. Kendisine "zekiyyüddin" denirdi. Künyesi. Ebu Muhammed el-Münzirî 'dir. önce Ş a m 'a, sonra Mısır' a yerleşmiştir. Allah dostudur. Resulullah (s.a.v.) 'dan hadis rivayet eden muhaddis bir zattı. Hüccetti. Hayatını ilim öğrenmek ve öğretmekle Resulullah (s.a.v.)'in hadislerini şerh etmek ve tahriç ve bu hadislerin sahihini, basenini, mürsel ve zayıfını açıklamakla geçirdi. Hadis ravilerine ait bilgi vermek suretiyle dünyaya faydalı oldu. Rabbinden korkardı. İlminin semeresini almış, halis amel yapan bir zattı. Çok güzel prensipleri vardı. Allah yolunda gerektiği gibi cihad etmiştir. Birçok talebe yetiştirdi. Bizim için Hafız Münziri yegane örnek bir zattır. Duası kabul edilirdi. Bundan dolayı da onun vasıtası ile teberrükte bulunuluyordu. Fetva sormak ve ondan bilgi rivayet etmek için yanına koşarak gelirlerdi. Tacüddin es - Subkî, (Tabakatında) ondan: "Onun adını anmakla rahmet umar ve ilmiyle Allah'ın razı olmasını dileriz" şeklinde söz etmektedir.

Hafız Münzirî zühd, takva ve fıkıhtan nasibini bol bol almıştı.

Hadis ilminde ise asrının en hafız kişisi olup emsallerinden üs tündü. Sahih hadisi, zayıfından ayırmak hususunda ve ravilerin isim lerini ezberlemekte çok güçlüydü, çok zeki idi. Hadislerden hüküm çıkarmak, garib hadisleri irablarını ve değişik sözleri olan hadisleri anlamak hususunda büyük tecrübesi vardı.Seyahatları :Hafız Münzirî, Mekke' ye gitti ve Ebu Abdullah bin el - Benna ve ayarındaki kişilerden hadis dinledi. Sonra Ş a m 'a gitti. Ömer b. Taberzed, Muhammed b. Vehb b es-Şerif, Hıdır b. Kâmil, Ebülyemen el-Kindi ve halktan hadis dinledi. Daha sonra Harran, Reha, İsken deriye ve diğer yerlere giderek hadisle meşgul oldu.

Eserleri :

1 - Es-Şerh Ale'l-Tenbih

2 - Muhtasaru Sünen-i Ebi Davud ve Havaşihî

3 - Muhtasaru Sahih-i Müslim

4 - el-Mu'cemü"l-Kebir

5 - Fetvaları

6 - et-Tergib ve't-Terhib.

Bu sayfa Hikmet Yayınları Arasında çıkan A. Muhtar BÜYÜKÇINAR - Ahmed ARPA - Durak PUSMAZ ve Abdullah YÜCEL' in Tercümesini yaptığı İMAM HAFIZ EL-MÜNZİRÎ 'nin TERGİB ve TERHİB ( Hadislerle İslam ) Adlı Eserinden İktibas yapılarak hazırlanmıştır.