كتاب القدر

Kitabü'l-Kader

Bismillahirrahmanirrahim

قال الله تعالى: وَإِنْ تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُوا هَذِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَإِنْ تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُوا هَذِهِ مِنْ عِنْدِكَ قُلْ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ

Onlara bir iyilik gelirse; Bu Allah,tandır derler bir kötülüğe uğrarlarsa bu senin tarafındandır derler. De ki; Hepsi Allah,tandır. (Nisa/78)

Beyhaki dedi ki; Beden sıhhat düşmana galip gelmek rızık ve benzeri seni sevindiren şeyler Allah,ın sana behşettiği ihsanıdır. Hoşuna gitmeyen ve seni üzen şeylerse kendi elindendir; ancak bunu da sana gönderen ve böyle hükmeden Allah,tır.

مَا أَصَابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَكَ مِنْ سَيِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِكَ

Başınıza gelen herhangi bir musibet ellerinizle işlediklerinizden ötürüdür. O yine de çoğunu affeder. (Nisa/79) bunun dışında yaralanma öldürülme malın el konulması hezimet gibi şeylerle ilgili olarak Allah kişinin De ki; Hepsi Allah,tandır. demesini emretmektedir. Buda bütün bunların Allah,ın takdiriyle olduğuna dalalet eder. Başka bir ayette ise kişinin başına gelenin kendi yaptıklarından ötürü olmasının söylenmesi birinci ayetle ters düşmez. Beyhaki Şuabu,l-İman (c.1.s.206)

Katede dedi ki; Bu hususta Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in bize şöyle buyurduğu ulaşmıştır; Kişiye isabet eden hiçbir odun yaralaması ayak kayması ve damar seğirmesi yoktur ki işlemiş olduğu bir günah karşılığında olmasın. Allah Teala günahların bir çoğunuda affeder. Taberi Tefsir (Nisa/79)

1- Ali b.Ebi Talib,den (r.a),dan Nebi sallallahu aleyhi ve sellem dedi ki; Kul dört şeye iman edinceye kadar iman etmiş olmaz. Allah,tan başka hiçbir ilah olmadığına ve benim Allah,ın beni hak ile gönderdiği Rasulü olduğuma şahitlik edinceye, ölümden sonra tekrar diriltilmeye iman edinceye ve kadere iman edinceye kadar.

(Sahih) Hakim el-Müstedrek (97: dedi ki; Sahih,tir) Beğavi Şerhu,s-Sünne (63) İbn Hibban Sahih (178) Yahya b.Sellam Tefsir (447) Elbani Sahihu,l-Camiu (7584: dedi ki; Sahih,tir) Elbani İbn Ebi Şeybe İman (3: dedi ki; Ricali Sika) Ahmed Şakir İmam Ahmed Müsned (2/111: dedi ki;İsnadı Sahih,tir)

2- Abdurrahman b. Katade es-Sülemi Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,I şöyle buyururken dinledim; Allah Adem,i yarattı. Sonra mahlukatı onun sırtından yarattı. Sonra:Bunlar cennet içindir ve aldırmıyorum bunlar da ateş içindir ve aldırmıyorum buyurdu: -Abdurrahman dedi ki; Ey Allah,ın Rasülü O halde biz ne diye amel ediyoruz denilince Allah Rasülü; Kadere uygun düşmek üzere buyurdu.

(Sahih) Hakim el-Müstedrek (92: dedi ki; Sahih,tir) İbn Hibban Mevaridu,z-Zaman (1806)

3- Hz.Aişe,nin bildirdiğine göre Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu; Kişi bazen Cennet ahalisinin amellerini yapıyor olur ama o cehennem ehlindendir. Bezen de kişi Cehennem ahalisinin amellerini yapıyor olur ama o Cennet ehlindendir.

(Sahih) İbn Hibban Sahih (351) Ahmed b.Hanbel Müsned (24200) İshak b.Rahavey Müsned (720) Ebu Yala Müsned (4600) Abd b.Humeyd Müsned (1509) İbn Ebi Asım es-Sünne (203) İbn Batta el-İbane (730) Hatib Tarihu Bağdat (3878) Elbani Tahriçu Kitabu,s-Sünne (252; dedi ki; Sahih,tir) Şeyh Mukbil Sahihu,l-Müsned (1605; dedi ki: Sahih,tir)

4- Cabir der ki; Ey Allah,ın Rasülü! Biz yeni karşılaştığımız şeyler sebebiyle mi yoksa yapılması takdir edilen şey sebebiyle mi amel ediyoruz.? Dediğimde Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem; Yapılması takdir edilen şeyler sebebiyle buyurdu. O zaman amel niyedir.? Dediğimde Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem; Her amel eden yaptığını kolaylıkla yapar buyurdu.

Ahmed b.Hanbel Müsned (14304) İbn Hibban Sahih (341) Ebu Yala Müsned (2080) Taberani el-Mucemu,l-Kebir (6440) İbn Batta el-İbane (765)

5- Cabir der ki; Suraka b.Cu,şum; Ey Allah,ın Rasülü! Bize kendi durumumuzdan haber ver. Kalemlerin yazıp ta sabit kıldığı kaderle mi yoksa bunun dışında bir şeyle mi davranış sergiliyoruz diye sorunca Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem; Hayır! Kalemlerin yazıp ta kaderin sabit kıldığı şeylerle amel ederiz karşılığını Verdi. Suraka: O zaman ne için amel ediyoruz deyince Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem: Siz amel ediniz; herkes kendi kaderine yönlendirilmiştir buyurdu. Bunun üzerine Suraka; Şimdiden sonra amel (etmeye) eskisinden daha fazla gayret edeceğim dedi.

(Sahih) İbn Hibban Sahih (342;İsnadı Hasen Ricali Sika) İbn Mace (88) Taberani el-Mucemu,l-Kebir (6431) Elbani Sahihu İbn Mace (74; dedi ki; Sahih,tir)

6- Abdullah b. Ömer Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in şöyle buyurduğunu bildirir; Yüce Allah bir canı yaratmak istediği zaman Rahim meleği: Ey Rabbim Bu erkek mi dişimi diye sorar. Allah dilediğine hükmeder Melek: Ey Rabbim! Bedbaht mı mutlu mu.diye sorunca Allah dilediğine hükmeder. Sonra tökezlemesine kadar bile ne ile karşılaşacağı alnına yazılır.

(Sahih) İbn Hibban Sahih (6312;İsnadı Hasen Ricali Sika) Ebu Yala Müsned (5725; İsnadı Muttasıl Ricali Sika) İbn Hacer Metalib (3030) Heysemi Mecmau,z-Zevaid (7/196) Elbani Sahihu,l-Mevarid (1520; dedi ki; Sahih,tir) Şeyh Mukbil Sahihu,l-Müsned (776; dedi ki; Sahih,tir)

7- Ebu,d-Derda Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in şöyle buyurduğunu bildirir; Allah ana rahmindeki canlının rızkını,ecelini,amelini,eserini (said imanlı veya şaki imansız olacağı) ve öleceği yeri olmak üzere beş şeyi takdir etmiştir.

(Sahih) İbn Hibban Sahih (6284) Ahmed b.Hanbel Müsned (21178;İsnadı Muttasıl Ricali Sika) Ebu Yala Müsned (1068) Müsnedu,l-Şihab (572) Taberani el-Mucemu,l-Kebir (3215) İbn Asakir Tarihu Dımeşk (3296) Heysemi Mecmau,z-Zevaid (7/198; dedi ki;Ahmed,in ricali,sikadır) Elbani Tahriçu Kitabu,s-Sünne (304; dedi ki; İsnadı Sahih) Elbani Sahihu,l-Camiu (4202; dedi ki; Sahih,tir) Şeyh Mukbil Sahihu,l-Müsned (1045; dedi ki; Sahih,tir)

8- Abdullah b.ed-Deylemi der ki; Abdullah b.Amr,ın yanına girip: Senin Bedbaht olan kişi anasının karnında iken betbahttır dediğini iddia ediyorlar dediğimde şu karşılığı verdi:Kimsenin benim adıma yalan söylemesi doğru değildir. Zira Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in şöyle buyurduğunu işittim: Allah kullarını karanlıkta yarattı ve üstlerine kendi nurundan saçtı. Bu nurdan kendisine bir şeyler isabet eden hidayete erdi. Kendisine isabet etmeyen de dalalete düştü. Bunun için: Yüce Allah,ın ilmi sebebiyle kalem kaldırıldı dedim.

(Sahih) Hakim el-Müstedrek (81) Ahmed b.Hanbel Müsned (6466) Ebu Davud et-Teyalisi Müsned (2392) İbn Ebi Asım es-Sünne (195) el-Acurri eş-Şeria (365) İbn Batta el-İbane (805) Beyhaki El Esma ve,s-Sıfat (234) Heysemi Mecmau,z-Zevaid (7/196; dedi ki; Ahmed,in ricali sikadır) Elbani Tahriçu Mişkat (97; dedi ki; İsnadı Sahih) Ahmed Şakir Umdetu,t-Tefsir (1/817; dedi ki; İsnadı Sahih) Elbani Silsiletu,l-Ehadisi,s-Sahiha (10/76; dedi ki; İsnadı Sahih Ricali Sika)

9- Enes b.Malik,in bildirdiğine göre Nebi sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu; Müminin durumuna hayret ettim. Yüce Allah mümine bir şey takdir ettiği zaman takdir edilen şey mümin için mutlaka hayırlı olandır.

(Sahih) İbn Hibban Sahih (735; İsnadı Hasen Ricali Sika) Ahmed b.Hanbel Müsned (11936) Heysemi Mecmau,z-Zevaid (7/213:dedi ki: Ricali Sika) Elbani Silsiletu,l-Ehadisi,s-Sahiha (148: dedi ki; İsnadı Sahih) Elbani Sahihu,l-Camiu (3985: dedi ki;Sahih,tir)

10- Ebu Azze der ki; Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in şöyle buyurduğunu işittim: Eğer Allah kişinin canını bir yerde alacaksa o kişiye o yerde bir ihtiyaç hasıl eder.

(Sahih) İbn Hibban Sahih (6285; İsnadı Muttasıl Ricali Sika) Hakim el-Müstedrek (1290) Ebu Yala Müsned (912) Kudai Müsnedu,ş-Şihab (1290) Tirmizi İlel (368) Elbani Sahihu,l Edebul-Müfred (600; dedi ki; Sahih,tir)

11- Enes der ki; On yıl Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,e hizmette bulundum. Beni bir iş için gönderdiğinde iş olmazsa mutlaka: Eğer Allah takdir etseydi bu iş olurdu buyurdu.

(Sahih) İbn Hibban Sahih (7335: İsnadı Muttasıl Ricali Sika) Ahmed b.Hanbel Müsned (3/231) Taberani Mucemu,s-Sağir (2/118-119) Heysemi Mecmau,z-Zevaid (9/16) Beyhaki Şuabu,l-İman (7585) Elbani Sahihu,l Mevarid (1525; dedi ki;Sahih,tir)

12- İbnü,d-Deylemi der ki: Ubey b.Ka,b,ın yanına gittim ve: Kader hakkında içime bir şey düştü. Bana bu konuyu anlat ta belki içime düşen bu şey gider dedim.Ubey: Eğer Allah gökyüzü ve yeryüzü ahalisini azaplandıracak olsaydı onlara zulmetmezdi. Eğer merhamet edecek olsa merhameti de onların amellerinden daha hayırlıdır. Bu amelleri Uhud dağı kadar altını Allah yolunda infak etmek olsa bile kadere iman etmedikçe Allah onu Kabul etmez. Sana gelen bir şey kaza (ilahi hüküm) ile gelen bir şey değildir. Kaza ile gelmeyen de zaten gelmeyecektir. Eğer bu inanc içinde ölmezsen cehenneme girersin dedi. Sonra Ubeydullah b.Mes,ud,un yanına gittim oda aynı şeyi söyledi. Sonra Huzeyfe b.el-Yeman,ın yanına gittim o da aynı şeyi söyledi. Sonra Zeyd b.Sabit,in yanına gittiğimde bana Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,den aynı şeyi nakletti.

(Sahih) Ebu Davud Sünen (4079) İbn Mace Sünen (74) Ahmed b.Hanbel Müsned (21054) İbn Hibban Sahih (734) Beyhaki es-Sünenu,l-Kebir (19222) Beyhaki Şuabu,l-İman (168) Elbani Sahıhu İbn Mace (62; dedi ki: Sahih,tir)

13- Abdullah b.Amr b.el-As,dan Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,i şöyle buyurken dinledim:Allah gökleri ve yeri yaratmadan elli bin yıl önce ve Arşı su üstünde bulunduğu halde mahlukatın kaderleri yazmıştır.

(Sahih) Beyhaki Kader (90) Elbani Şerhu,t-Tahavi (265; dedi ki: Sahih,tir) Elbani Sahihu,l-Camiu (4474; dedi ki: Sahih,tir) İbn Teymiyye Mecmuul-Feteva (18/232: dedi ki:Sahih,tir) Elbani Sahihu,t-Tirmizi (2156; dedi ki: Sahih,tir)

14- İbn Ömer (r.a),dan rivayet edildiğine göre Nebi sallallahu aleyhi ve sellem dedi ki; Kaderiyye bu ümmetin mecusileridir. Eğer hastalanırlarsa (onları) ziyaret etmeyiniz ölürlerse cenazelerinde bulunmayınız buyurmuştur.

(Hasen) Ebu Davud Sünen (4073) Hakim el-Müstedrek (261; dedi ki; Hadis Sahih,tir) Beyhaki es-Sünenu,l-Kebir (19218) Taberani el-Mucemu,l-Evsat (2564) İbn Ebi Asım es-Sünne (267) Firyabi el-Kader (187) Beğavi Şerhus-Sünne (79) İbn Hibban el-Mecruhiyn (613) İbn Asakir Tarihu Dımeşk ((1936) Elbani Sahihu Ebu Davud (4691; dedi ki; Hasen) Elbani Sahihu,l-Camiu (4442; dedi ki; Hasen) Elbani Tahriçu Mişkat (103; dedi ki; Hasen) Elbani Tahriçu Kitabu,s-Sünne (338; dedi ki; Hasen)

Şeyhulİslam İbn Teymiyye bu hadis hakkın,da şöyle der; Selef,in diliyle sünnette kötülenen kaderiye şu üç fırkadan oluşmaktadır;

Birinci fırka; Kaderi tamamen nefiy/inkar edenler ilki bunlar Mecusi-kaderiye fırkasıdır.

İkinci fırka; Kaderi ileri sürüp şeriat,a muarız davrananlar ona karşı çıkanlardır. Bunlar da şöyle derler; Eğer Allah dileseydi ne biz ne de babalarımız müşrik olmaz hiç bir şeyide haram yapmazdık. Bu gurupta müşrik-kaderiye dir.

Üçüncü fırka; Kaderi ileri sürüp Allah,a karşı çıkanlardır ki; Bunlar Allah,ın hasımları ve düşmanlarıdırlar. Bu fırka iblis,in tabileri kaderiye fırkası olup bunların lideri de iblis tir.Çünkü Allah,a karşı ilk kaderi hüccet gösteren odur. O Adem,in işlediği günahı itiraf etmeyerek şöyle demişti: Beni azgınlığa ittiğin için (Hicr,39)

Günahını ikrar eden onunla Allah,a döndüğünü itiraf eden ve Rabb,ini noksanlıklardan tenzih eden kimse babası Adem (a.s),e benzemiş olur ki babasına benzeyen kimse de zulmetmiş olmaz. Fakat kim de kendi nefsini temize çıkarır ve Rabb,ine karşı kaderi ileri sürerse o kimse iblis,e benzemiş olur. (İbn Kayyım el-Cevziyye İki Hicret Yolu.s.129)

15- Ali (r.a),ın şöyle dediği rivayet edilmiştir; Biz Bakiu Garkad,da Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in de bulunduğu bir cenazede idik. Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem gelip oturdu.Yanında bir de bastonu vardı.Bastonunla yeri çizmeye başladı.Sonra başını kaldırıp.Sizden hiçbir kimse ve dünyaya gelen hiç bir nefis yoktur ki: Allah onun cehennem de yada cennetten yerini yazmamış olmasın şaki yada said olarak yazılmamış olsun buyurdu. Bunun üzerine cemaatten bir adam: Ey Allah,ın Nebisi yazgımız üzerinde durup ameli bırakıvermeyelim mi. Saadet ehlinden olan cennete gidecek şekavet ehlinden olanda cehenneme gidecek dedi. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,de.Çalışınız herkez kolayça eriştirelecektir. Saadet ehline saadet ehlinin ameli şekavet ehline de şekavet (ehlinin ameli) kolaylaştıralacaktır buyurdu.Sonra (şu ayeti okudu: Bundan sonra kim verir korunursa ve en güzel (söz),ü doğrularsa ona en kolay,ı kolaylaştırırız. Fakat kim cimrilik eder kendini zengin görüp tenezzül etmezse ve en güzel sözüde yalanlarsa ona en güç şeylerin yolunu kolaylaştırırız. (Leyl/92)

(Sahih) Buhari (1362) Müslim (2647) Ebu Davud Sünen (4076) İbn Abdilber et-Temhid (7/6; dedi ki; Sahih,tir) Nesai es-Sünenu,l-Kebir (11160) Ebu Yala Müsned (576) Elbani Sahihu Ebu Davud (4694; dedi ki; Sahih,tir)

16- Ebu Hafs,dan Ubade İbn Samit oğlua; Ey oğulcuğum sana isabet eden şeyin şaşmayacağına sana isabet etmeyen şeyin de sana erişemiyeceğini bilmedikçe hakiki imanın tadını bulamazsın. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in (şöyle) darken işittim; Allah,ın ilk yarattığı şey kalemdir. Ona yaz emrini Verdi Ey Rabbim neyi yazayım dedi (Yüce Allah,da) Kıyamet kopuncaya kadar herşeyin kaderini yaz buyurdu. Ey oğulcuğum Ben Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem,i bundan başka (bir inanç) üzerin de ölen bir kimse benden değildir darken işittim.

(Sahih) Ebu Davud Sünen (4080; Mutabaat ve Şevahidleri ile beraber isnadı Hasen,dir) Ebu Nuaym Hilye (5/281) Beyhaki es-Sünenu,l-Kebir (19223) Elbani Sahihu,l-Camiu (2018; dedi ki; Sahih,tir) Elbani Sahihu Ebu Davud (4700; dedi ki; Sahih,tir)

17- Ubeyd b.Kab dedi ki; Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem dedi ki; Hıdır,ın öldürdüğü çoçuk kafir olarak yaratılmıştı. Eğer yaşasaydı azarak ve küfr ederek anne ve babasının kanını dökecekti.

(Sahih) Müslim (2661) Ebu Davud Sünen (4084) Beyhaki el-Kadaa ve,l-Kader (66) İbn Abidlberr et-Temhid (3044) Elbani Sahihu Ebu Davud (4705; dedi ki; Sahih,tir) Sahihu,l-Camiu (4183; dedi ki; Sahih,tir)

18- Abdullah İbn Mesud,dan rivayet edildiğine göre doğru olan ve doğruluğu tasdik edilmiş olan Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu; Birinizin yaratılışı merhalesi annesinin karnında kırk günde tamamlanır.Sonra bu şekilde kan pıhtısı halini alır. Sonra bu şekilde bir çiğnem (et) haline gelir.Sonra ona bir melek gönderilir.Dört cümle (yazması) emredilir. Bunun üzerine (Melek) rızkını ecelini amelini bedbaht mı bahtiyar mı olacağını yazar.Sonra ona ruh üfürür. Muhakkak ki biriniz cennet ehline ait amelleri işler o kadar ki cennetle kendi arasın da nihayet bir arşın kadar (mesafe) kalır.Fakat yazgı önüne geçer de cehennem ehlinin amelini işler ve cehenneme girer. Yine biriniz cehennem ahline ait amelleri işler o kadar ki cehennemle kendi arasında bir arşın kadar (mesafe) kalır. Fakat yazgı önüne geçer. Bunun üzerine cennet ehlinin amelini işler cennete girer.

(Sahih) Ebu Davud Sünen (4087) İbn Hibban Sahih (6174) Firyabi el-Kader (103) İbn Batta el-İbane (795) Beğavi eş-Şerhu,s-Sünne (68) Ebu Nuaym Hilye (8/284) Elbani Sahihu Ebu Davud (4708; dedi ki; Sahih,tir) Sahihu İbn Mace (61; dedi ki; Sahih,tir) Elbani Sahihu,t-Tirmiz (2137; dedi ki; Sahih,tir) Elbani Tahriçu Kitabu,s-Sünne (175; dedi ki; İsnadı Sahih) Elbani Sahihu,l-Camiu (1543; dedi ki; Sahih,tir) Ahmed Şakir İmam Ahmed Müsned (6/72; dedi ki; Sahih,tir)

19- İmran b.Huseyn,dan rivayet olunmuştur ki dedi ki; Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,e;Ey Allah,ın Rasülü cennetliklerin cehennemliklerden ayrılacağı belirlenmişmidir. Evet cevabını verdi. ( Soruyu sonran kimse bu defa şöyle dedi) Öyleyse amel edenler neye amel ediyorlar (Rasülullah sallallahu aleyhi ve sellem) şöyel cevap verdi; Her kes yaratıldığı şeye erişmeye mufavvak edilir.

(Sahih) Ebu Davud (4088) Müslim (4795) Taberani el-Mucemu,l-Kebir (14707) Beyhaki el-Kadaa ve,l-Kader (91) İbn Abdilber et-Temhid (903) Elbani Sahihu Ebu Davud (4709; dedi ki; Sahih,tir) Elbani Tahriçu Kitabu,s-Sünne (412; dedi ki; İsnadı Sahih)

20- Ebu Hüreyre,den rivayete göre şöyle demiştir; Kader konusunda birbirimizle münakaşa etmekte iken Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem üzerimize çıkageldi o kadar kızdı ki yüzü kızardı yanaklarından sanki kan fışkıracaktı sonar şöyle buydu; Size bu konuda münakaşa mı emredildi yoksa ben bu konular için mi gönderildim. Sizden önceki toplumlar bu konuda münakaşa ettikleri için helak olup gittiler. Bu konuda münakaşa etmemenizi istiyorum bu konuda münakaşa etmemenizi istiyorum.

(Hasen) Tirmizi Sünen (2059) İbn Batta el-İbane (1074) Elbani Sahihu,t-Tirmizi (2133; dedi ki; Hasen) Elbani Tahriçu Mişkat (95; dedi ki; İsnadı Hasen)

Kader konusunda İbn Kayyım,ın İki Hiçret Yolu adlı Kitabından bazı Nakledilen rivayetler.

Tavus diyor ki; Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem,in ashabından üçyüz kişiyle karşılaştım hepsi de şöyle diyorlardı; Her şey bir kaderledir. (Müslim 2655)

Eyyüb es-Sahtiyani şöyle demektedir; Benim insanlara ulaştığımda şöyle diyorlardı; Şayet kaza da ve kader de varsa.

Ata İbni Abbas,ın Allahu Teala,nın şu sözü; Şüphesiz ki ne yapıyor idiyseniz (meleklere) yazdırıyorduk hakkında şöyle dediği rivayet ediyor; Allahu Teala insanoğullarının kıyamete kadar işleyecekleri amelleri yazdı. Meleklerde günü gününe insanlar ne yapıyorlarsa onları yazıyorlar. İşte Allahu Teala,nın bu sözünün manasıda budur.

Ali b.Ebi Talha İbn Abbas,ın Şüphesiz biz herşeyi bir kaderle yarattık ayeti kerimesi hakkında şöyle dediğini naklediyor; Allah bütün yaratıkları bir kaderle yaratmıştır. Hayrı ve şerri de yarattı. Hayrın en iyisi saadet şerrin en kötüsü de şekavettir.

Mücahit Allah,u Teala,nın Şüphesiz ki Ben sizin bilmediklerinizi bilirim (Bakara/30) sözü hakkın da şöyle diyor; Allah iblis,in asi olacağını biliyordu ve onu bunun için yarattı.

Allah,u Teala,nın (Allah,u Teala insanlardan) bir kısmını doğru yola iletti bir kısmına da sapıklık hak oldu sözü hakkın da İbn Abbas şöyle demektedir; Allah,u Teala mü,min ve kafir olmak üzere iki kısma ayırarak insanoğlunu yaratmaya başladı ve daha sonra şöyle buyurdu; Sizi yaratan O,dur. Öyle iken kiminiz kafir (oluyor) kiminiz de mümin. Daha sonra kıyamet gününde onları ilk yaratmaya başladığı gib mümin ve kafir olarak diriltecektir.

İbn Abbas İmam Malik ve seleften bir gurup alim Allah,u Teala,nın …onlar ihtilaf etmeye devam etmektedirler Ancak Rabb,inin rahmetine nail olanlar hariç. Zaten onları bunun için yaratmıştır. (Hud 118/119) Ayet,i kerimesi hakkında şöyle demektedirler; Allah,u Teala rahmet ehlini rahmeti için ihtilaf ehlinide ihtilaf için yaratmıştır.

Biz onu günahkarların kalbine soktuk (Şuara/200) Hasan Basri ve başkaları; Burada mücrimlerin kalbine sokulduğu ifade edilen şeyin; şirk ve yalanlama olduğunu söylemişlerdir.

Onların hem önlerine bir set hem de arkalarına bir set çektik (Yasin/9) Mucahit bunu; Hakk,tan alıkoyma şeklinde tefsir etmektedir.

Allah,u Teala,nın (Ey inkar edenler) ne siz ne de taptıklarınız Allah,a karşı (kimseyi) azdıracak değilsiniz. Ancak siz cehenneme girecek olan kimseyi (azdırırsınız) (Saffat/161-162-163) sözü hakkın da İbn Abbas şöyle der: Ancak siz cehenneme gireceği hükmettiğim kimseleri (azdırırsınız)

Ömer b.Abdilaziz de şöyle diyor; Şayet Allah kendisine isyan edilmemesini irade etmiş olsaydı: İblisi yaratmazdı. Kaldı ki Allah cehenneme gireceğini takdir ettiği kimselerden başkasının da azdırılamayacağını beyan etmiştir.

Vuheyb b.Halit babasının şöyle dediğini naklediyor; Hasan Basri,ye dedim ki; Allah Adem (a.s) ı sema için mi yoksa yeryüzü için mi yarattı? Hasan; Hayır yeryüzü için yarattı deyince ben şöyle dedim: Ne dersin! Şayet o işlediği hatadan korunsaydı ve onu işlemeseydi cennette bırakılırmıydı? Bunun üzerine Hasan şöyle dedi: Subhanallah! Onun bunu işlemekten başka bir çaresi varmıydı ki?

Zeyd b.Eslem şöyle demektedir; Allah,a yemin olsun ki; kaderiyeciler (kaderi inkar edenler) Allah,ın peygamberlerin cennet ehlinin cehennem ehlinin ve onların kardeşi olan iblis,in dediğinin tersini söylemişlerdir. Çünkü Yüce Allah şöyle diyor; Allah,ın dilemesi olmadan siz dileyemezsiniz (İnsan/30) Melekler şöyle demekteler: Senin bize öğrettiğinden başka hiçbir bilgimiz yoktur. (Bakara/32) Şuayb (a.s) şöyle diyor; Rabbimiz Allah,ın dilemesi dışında o (sizin ki),ne dönmemiz olacak şey değildir. (A,raf/89) Cennet ehli şöyle derler; Bizi buna eriştiren Allah,a hamdolsun. Eğer Allah bizi doğru yola iletmeseydi biz kendimiz erişemezdik. (A,raf/43) Cehennem ehli şöyle der; Beedbahtlığımız bizi yendi. (Mü,minun/106) Kaderiyecilerin kardeşi olan iblis de şöyle dedi: Ey Rabb,im beni azgınlığa ittiğin için (Hicr/39) (İbn Kayyım İki Hiçret Yolu.s.101-102-103-104-105)

Alemerin Rabbi olan Allah,a Hamd Olsun

Salat ve Selam Hz Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem,e aline ve ashabına olsun