|
Kaderi nazar-ı itibara alıp emir ve nehyi dışarıda bırakan kimsenin görüşünün yanlışlığı;
Mü'minin emredilen şeyi yapmak ve yasaklanan şeyden sakınmakla ve kendisi hakkında takdir edilene sabır göstermekle emrolunduğu; aklen zarurî olarak ortaya çıkmıştır.
Nitekim Allah Te'âlâ şöyle buyurmuştur;
"Şayet sabreder ve (Allah'tan) sakınırsanız onların hilesi size hiçbir zarar veremez" (Âl-i İmrân 3/120);
"Çünkü kim (Allah'tan) korkar (takva) ve sabrederse, şüphesiz Allah güzel davrananların mükâfatını zayi etmez " (Yûsuf 12/90).
Takva; Allah'ın emrettiklerini yapmak ve yasakladıklarını da sakınmak, terk etmektir.
İşte bu sebeple Allah Te'âlâ:
"(Resulüm!) Şimdi sen sabret. Çünkü Allah'ın vaadi gerçektir. Günahının bağışlanmasını iste. Akşam-sabah Rabbin'i hamd ile tesbîh et." (Ğâfir 40/55)
Buyurarak Peygamber'e (sallallahu aleyhi ve sellem) -istiğfarın yanı sıra- sabretmesini emretmiştir.
Zira gelmiş geçmiş (tüm) insanların günahlarının bağışlanmasını dilemesi gerekir. (mağfiret dilemeleri kaçınılmazdır.)
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) bir sahih hadîste şöyle buyurmuştur:
"Ey insanlar! Rabbiniz'e tevbe ediniz. Nefsim elinde olana andolsun ki, günde yetmişten fazla kere Allah'tan günahlarımın bağışlanmasını diliyor ve O'na tevbe ediyorum".
(Buhârî, "Da'avât", 3; Müslim, "Zikr", 42; Ebû Dâvûd, "Diyât", 3; İbn Mâce, "Edeb", 57; Ahmed b. Hanbel, IV, 211,260, 261, 410; V, 411.)
"Şüphesiz benim de kalbime arzular gelir; ben günde yüz kere Allah'tan günahlarımın bağışlanmasını diler ve O'na tevbe ederim".
(Müslim, "Zikr", 41; Ebû Dâvûd, "Vitr", 26.)
Yine Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) şöyle derdi:
"Allahım, hatamı ve cehaletimi / bilgisizliğimi, haddi / sınırı aşmışlıklarımı, benim hakkımda benden iyi bildiğin şeyleri bağışla.
Allahım, hatayla veya kasten (bilerek ve bilmeyerek), şakayla veya cidden yaptıklarımı bağışla. Bunların hepsi bana aittir.
Allahım, yaptıklarımı ve yapmadıklarımı, gizlediklerimi ve açığa vurduklarımı (alenî olarak yaptığımı), benim hakkımda benden daha iyi bildiklerini bağışla. Mukaddim ve muahhir (İlk ve son) olan sensin".
(Buhârî, "Da'avât", 60, 61; 'Teheccüd", 1; "Tevhid", 8, 24, 35; Müslim, "Zikr", 70; "Müsâfirîn", 199, 200; Ebû Dâvûd, "Salât", 119; "Vitr", 25; Tirmizî, "Da'avât", 29; Nesâ'î, "Tatbik", 66; İbn Mâce, "İkâmet", 180; Dârimî, "Salât", 169; Muvatta', "Kur'ân", 34; Ahmed b. Hanbel, 1,95,103,298, 308,358,366; II, 173, 291, 514, 526; IV, 217, 391, 408, 417,438, 444; VI, 147.)
İnsanlığın atası Hz. Âdem'in, Rabbi'nden günahlarının bağışlanmasını dileyip O'na tevbe ettiği, Rabbi'nin de O'nu seçip tevbesini kabul ettiği ve hidayete erdirdiği, cinlerin atası olan İblîs'in - Allah lanet etsin - ise kader konusunda ısrarcı olduğu, Allah'ın da onu lanetleyip kendisinden uzaklaştırdığı zikrolunur.
Kim günah işleyip, sonra da tevbe eder ve pişman olursa, atasına (Hz. Âdem'e) benzer; atasına benzeyen kimse de zulmetmemiştir.
Allah Te'âlâ buyurur ki:
"Biz emaneti, göklere, yere ve dağlara teklif ettik de onlar bunu yüklenmekten çekindiler, (sorumluluğundan) korktular. Onu insan yüklendi. Doğrusu o çok zalim, çok câhildir. (Allah bu emaneti insana vermek suretiyle), münafık erkeklere ve münafık kadınlara, müşrik erkeklere ve müşrik kadınlara azap edecek, mü'min erkeklerin ve mü'min kadınların da tevbesini kabul buyuracaktır. Allah bağışlayandır, merhamet edendir " (Ahzâb 33/72-73).
Bu sebeple Allah Te'âlâ başka âyetlerde (müteaddit) tevhîd ve günahların bağışlanmasını (mağfiret) dilemeyi bir arada zikrederek şöyle buyurmuştur:
"Bil ki, Allah'tan başka ibadete layık ilâh yoktur. Hem kendinin, hem de mü'min erkeklerin ve mü'min kadınların günahlarının bağışlanmasını dile! " (Muhammed 47/19);
"Bana ilâhınızın bir tek ilâh olduğu vahyolunuyor. Artık O'na yönelin, O'ndan mağfiret dileyin" (Fussilet 41/6);
"Elif. Lâm. Râ. (Bu sana indirilen), hikmet sahibi (ve) her şeyden haberdar olan (Allah) tarafından âyetleri sağlamlaştırılmış, sonra da açıklanmış bir kitaptır. (De ki: Bu Kitap) Allah'tan başkasına ibadet etmemeniz için (indirildi). Şüphesiz ki ben, O'nun tarafından size (gönderilmiş) bir uyarıcı ve müjdeleyiciyim. Ve Rabbiniz'den mağfiret dilemeniz, sonra da O'na tevbe etmeniz için (indirildi. Eğer bu emrolunanları yaparsanız), Allah sizi, tayin edilmiş bir süreye kadar güzel bir şekilde yaşatır." (Hûd 11/1-3).
İbn Ebî Asım ve diğerlerinin rivayet ettiği bir hadîste şöyle buyurulur:
"Şeytan der ki:
Ben insanları günahlarla helake sürükledim. Onlar da "Lâ ilahe illallah" diyerek ve günahlarının bağışlanmasını dileyerek beni helak ettiler. Bunu görünce onların arasında nefsanî arzuları yaydım (hevâlarını harekete geçirdim). Onlar günah işlerler ve tevbe etmezler. Çünkü güzel bir şey yaptıklarını zannederler".
(Aynı ifadelerle olmamakla birlikte, şeytanın insanlar arasında nefsanî arzuları yaydığına dair bir hadis için bk. Dârimî, "Mukaddime", 30.)
(İbn Ebî Asım; Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. ed-Dahhâk b. Mahled eş-Şeybânî (v. 287/900). Selefi anlayışa sahip muhaddis ve fakîhtir. Özellikle Kitâbü's-sünne isimli eseri itikadı konularla ilgili rivayetlerden meydana gelmiştir.)
Allah Te'âlâ da Zünnûn (Yûnus) hakkında şöyle buyurmuştur:
"Nihayet karanlıklar içinde: "Senden başka ibadete layık hiçbir ilah yoktur. Seni tenzih ederim. Gerçekten ben zalimlerden oldum" diye niyaz etti. Bunun üzerine O'nun duasını kabul ettik ve O'nu kederden kurtardık. İşte biz mü'minleri böyle kurtarırız." (Enbiyâ 21/87-88).
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) de:
"Kardeşim Yûnus'un / Zünnûn'un duasını eden hiçbir kederli (sıkıntı sahibi) kimse yoktur ki, Allah onun kederini (sıkıntısını) dağıtmasın." (Tirmizî, "Da'avât", 81.) buyurmuştur.
Özetle, emir hususunda da, kader hususunda da iki şey gereklidir: (Sonuç olarak kişi için emir konusunda da, kader konusunda da iki temel husus vardır)
- "Emir" hususunda: (kişinin) ilim ve amel olarak bu emre uymaya gayret göstermesi gerekir. Ki, Allah'ın emrettiği şeyleri bilmeye (öğrenmeye) ve bunları yerine getirmeye (onunla amel etmeye ) gayret etmektedir.
Sonra da bu emirleri terk etmesi ve sınırları aşmasından dolayı bağışlanmasını dileyip tevbe etmesi gerekir. Bu sebeple her işi istiğfar ile bitirmek dinen gereklidir.
Nitekim Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem), namaz kıldığında üç kere istiğfar ederdi.
Allah Te'âlâ:
"(Bu nimetler) ... seher vaktinde Allah'tan bağış dileyenler" (Âl-i Imrân 3/17)
Gece namaza kalkanlar ve sonunda istiğfar edenler (içindir) buyurmuştur.
Bir başka sûre de Allah Te'âlâ'nın şu kavlidir:
"Allah'ın yardımı ve zaferi (fetih) gelip de insanların bölük bölük Allah'ın dinine girmekte olduklarını gördüğün vakit Rabbin'e hamdederek O'nu tesbîh et ve O'ndan mağfiret dile. Çünkü O, tevbeleri çok kabul edendir" (Nasr 110/1-3).
Hz. Aişe'den rivayet edilen bir sahîh hadîste de:
"Hz. Peygamber rükû ve secdelerinde, Kur'ân'ı te'vil ederek sıklıkla "Rabbimiz olan Allahım! Seni tesbîh ve sana hamdederim; Allahım beni bağışla, derdi" buyurulmuştur.
- "Kader" hususunda ise: Emrolunduğu şeyi yapmak için Allah'ın yardımını dilemesi, O'na tevekkül ve dua edip, O'ndan istemesi, korunmak için O'na sığınması, hayrı isteme (iyiliği yapma) ve şerden uzaklaşmada (kötülükten sakınmada) O'na muhtaç olması gerekir. (O'na muhtaç olduğunu hissetmelidir.)
Yine takdir olunana sabretmesi, başına gelen şeyin onu hataya düşürmek için, hataya düşüren şeyin de başına bir şey gelmesi için olmadığını (başına gelenin başına gelmemesinin mümkün olmadığını, başına gelmeyenin ise, başına gelmesinin / mümkün olmadığını) bilmesi gereklidir. İnsanlar ona eziyet ettiğinde, bunun onun kaderine yazılmış olduğunu bilir. (insanlardan kendisine gelen zararın takdir edilen bir zarar olduğunu bilmelidir.)
Hz. Âdem ve Hz. Musa'nın tartışması bu kabildendir.
Hz. Musa: "Ey Âdem, sen insanlığın atasısın. Allah seni eliyle yarattı, ve sana ruhundan üfledi; meleklerini sana secde ettirdi. Niçin bizi ve kendini Cennet'ten çıkarttırdın?" dediğinde Hz. Âdem:
"Sen, Allah'ın kendisiyle konuşmakla seçkin kıldığı Musa'sın. Ben sizin nezdinizde benim için önceden "Âdem Rabbi'ne âsî olup yolunu şaşırdı." (Tâhâ 20/121) yazılmış bulmadım mı? İşte böyle" demiş ve Musa'yı susturmuştur. (Buhârî, "Tevhîd", 37; "Enbiyâ", 3; "Tefsiru sûre 17", 5; Müslim, "İmân", 327; Tirmizî, "Kıyamet", 10; Ahmed b. Hanbel, 1,4.)
İmdi, Musa'nın Âdem'i kınaması günah işlemesi sebebiyle değil -zira Hz. Âdem bu günahından tevbe etmişti ve günahından tevbe eden kimse de günahı olmayan kimse gibidir-, bundan (Hz. Âdem'in yaptığından) dolayı başlarına gelen musibet sebebiyle idi.
Onlar, başlarına gelen musibetlerde kaderi teemmül etmek (iyice, etraflıca düşünmek) ve kusurlarının bağışlanmasını dilemekle emrolunmuşlardır.
Nitekim Allah Te'âlâ:
"Şimdi sen sabret. Çünkü Allah'ın vaadi gerçektir. Günahının bağışlanmasını iste" (Ğâfir 40/55) buyurmuştur.
Emri ve kaderi gözeten kimse; Allah'ın nimetler ihsan ettiği / verdiği peygamberler, sıddıklar, şehitler ve sâlih kimselerle birlikte, Allah'a ibadet ve itaat eden, O'ndan yardım isteyen, O'na tevekkül eden bir kul olur. Bunlar da ne güzel dostlardır.
Allah Te'âlâ başka yerlerde bu iki hususu bir arada zikretmiş ve buyurmuştur ki:
"(Rabbimiz!) Sadece sana kulluk / ibadet ederiz ve yalnız senden medet umarız / yardım dileriz. " (Fatiha 1/5);
"Öyle ise O'na kulluk / ibadet et ve O'na tevekkül et!" (Hûd 11/123);
"O'na tevekkül eder ve O'na yönelirim" (Şûra 42/10);
"Kim Allah'tan korkarsa, Allah ona bir çıkış yolu ihsan eder. Ve ona beklemediği yerden rızk verir. Kim Allah'a tevekkül ederse (güvenirse) O, ona yeter. Şüphesiz Allah, emrini yerine getirendir. Allah her şey için bir ölçü koymuştur" (Talâk 65/2-3).
İbadet yalnız Allah'a mahsustur ve ancak O'na sığınılır, O'ndan yardım dilenilir.
Hz. Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) kurban keserken:
"Allahım, sendendir ve sanadır" derdi.
Allah'ın olmasını istemediği (Allah ile olmayan) hiçbir şey olmaz.
Güç ve kuvvet ancak O'ndandır.
Allah için olmayan işlerde ise yarar ve devamlılık yoktur. (Allah için olmayan şey fayda vermez ve sürekli olmaz.)
|
